dziś otwarte: 9.00-17.00
dziś otwarte : 9.00-17.00
O nas
Słowniczek
B
Bałwan solny - (łac. bankus, niem die Bank - ława, lada) blok solny w kształcie walca, główny produkt żup krakowskich od XIII do XIX wieku. Podłużny kształt ułatwiał transport ciężkich, solnych walców. Przetaczaniem trudniły się zespoły górników zwanych walaczami. Bałwany były zróżnicowane wagowo w zależności od celu sprzedaży i okresu. Bałwany krakowskie, to najbardziej popularny produkt przeznaczony na rynek krajowy, ważyły ponad 1000 kg. Bałwany oświęcimskie, droższe i mniejsze, przeznaczone na rynek zagraniczny. Transportowano je do składu soli w Oświęcimiu, a stamtąd na Śląsk, Morawy oraz Czechy. Bałwany słowackie, ważyły do ok. 600 kg, transportowano je po górzystych terenach, na Orawę na Słowacji. Bałwany szlacheckie, przeznaczono dla właścicieli ziemskich, kupowane po niższej cenie na mocy przywilejów nieszawskich.
Barty (niem. barten) paradna broń górnicza, wywodząca się z Saksonii. Początkowo - w XVII wieku - noszone były jako narzędzie pracy i oznaka statusu górników.. Stopniowo zaczęły się pojawiać także w rękach kierownictwa górniczego, a nawet książąt. Od początku XVIII wieku były zastrzeżone dla kopaczy (do których należały szyby) i najwyższych urzędników. Barty, podobnie jak laski górnicze były odznakami honorowymi, które były noszono przy uroczystych okazjach jako ozdoba i część stroju górników.
Boczkowski Feliks (1804-1855) - doktor medycyny, lekarz salinarny. Na podstawie wieloletnich badań zdrowia górników jako pierwszy zauważył, że panujący pod ziemią mikroklimat korzystnie wpływa na leczenie i funkcjonowanie układu oddechowego. Zainicjował powstanie nowoczesnych łazienek salinarnych. Wyniki badań opublikował O Wieliczce pod względem historyi naturalnej, dziejów i kąpieli, która jest pierwszą rozprawą naukową z zakresu lecznictwa solankowego.
Borlach Jan Gotfryd (1687-1768) - technik i geometra górniczy, administrator Żup Krakowskich. Urodzony w Dreźnie. Na terenie Saksonii odkrył solanki i uruchomił warzelnie soli, z tej racji nazywany „ojcem saskich salin”. Sprowadzony do Wieliczki wsławił się podźwignięciem z ruin nie tylko kopalni ale także miasta Wieliczki. Początkowo pełnił funkcje geometry (1717-24), a latach 1743-50 administratora Żup. Wzorując się na planach Marcina Germana opracował komplet map miasta Wieliczki i trzech poziomów kopalni. Borlach był również inicjatorem nowatorskich przedsięwzięć w dziedzinie eksploatacji, transportu, odwadniania, wentylacji i zabezpieczania wyrobisk. Jako pierwszy użył w pracach prochu strzelniczego oraz opracował i wprowadził instrukcję przeciwpożarową.
Bednarze - przedstawiciele tej profesji zajmowali się wytwarzaniem beczek. W Wieliczce byli ściśle związani z produkcją soli, pracowali także w podziemnych warsztatach. W kościele św. Klemensa, przebudowanym w czasach austriackich, cech bednarzy wielickich ufundował w 1857 roku obraz św. Barbary w ołtarzu głównym.
D
Długosz Alfons (ur. 1902, zm. 1975) - twórca i długoletni dyrektor Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, wizjoner, malarz, fotografik i nauczyciel. Studiował w berlińskiej Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Przełom w jego życiu stanowił rok 1949, kiedy na skutek decyzji dyrekcji kopalni o zlikwidowaniu wielu zabytkowych komór, rozpoczął akcję ratowania zabytkowego podziemia. Zrobił dokumentację fotograficzną Kopalni gromadził pamiątki związane z historią soli. Przemierzał kilometry podziemnych wyrobisk w poszukiwaniu dawnych narzędzi, urządzeń i maszyn, kryształów solnych i skamielin. Z zebranych obiektów urządził pierwszą wystawę, otwartą 2 grudnia 1951 roku. Dzięki pozyskiwaniu kolejnych zabytków w 1966 roku powstała stała ekspozycja w zespole 14 komór. Zgromadzono tam wydobyte ze starych komór unikatowe maszyny i urządzenia górnicze, a także cenne mapy, obiekty archeologiczne i okazy geologiczne. Długosz był autorem rozpraw naukowych oraz monografii: Wieliczka Magnum Sal jako zabytek kultury materialnej. Zainicjował powstanie periodyku Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce. Wykonał blisko 200 rysunków akwarel i obrazów olejnych.
F
Frochtarze (niem. Fracht, frocht - spław) – przedsiębiorcy zajmujący się spławem soli drogą wodną, na własnych statkach. Najpierw sól była transportowana z Wieliczki wozami do przystani w Kazimierzu, Mogile i Niepołomicach. Dalej transportowano ją Wisłą do królewskich składów solnych w Toruniu i Bydgoszczy. Sól spławiano zazwyczaj wiosną oraz jesienią, kiedy stan wód był wysoki. Transport w XVIII wieku spod Krakowa do Sandomierza trwał około tygodnia, a do podwarszawskiego Solca blisko dwa tygodnie. W Wieliczce do dziś zachowały się dwa okazałe pałace solnych kupców rodziny Przychockich i Konopków.
G
German Marcin (zm. Ok. 1655); geometra, sztygar szybu Regis w Wieliczce, autor najstarszych zachowanych map Wieliczki i kopalni. Prowadził pomiary, których efektem było wykonanie w latach 1636-38 map powierzchni miasta oraz trzech poziomów kopalni. W 1645 staraniem żupnika Adama Kazanowskiego mapy zostały wzbogacone pięknymi grafikami ilustrującymi prace górnicze, których autorem był Wilhelm Hondius. W Muzem w Kopalni Soli, znajduje duża, precyzyjnie wykonana makieta Wieliczki w skali 1:100 zrobiona na podstawie planów Germana.
H
Halit (gr. halos – sól, słony, oraz lithos – kamień) minerał znany i używany już od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu - podstawowy składnik soli kuchennej.
K
Kaszt (z niem. kasten - skrzynie), drewniana podpora w kształcie filaru z układanych poziomo pni, zabezpieczająca strop wyrobiska.
Kieraty - drewniane maszyny wyciągowe stosowane w wielickiej kopalni od XV do XIX wieku. Przy jej pomocy wyciągano na powierzchnię bałwany solne oraz beczki z drobną solą. Maszyną poruszały 4 pary koni, wyciągając jednorazowo ładunek do 2 ton. Ilość wydobytej soli oznaczano na liczaku. Maszyny tego typu pracowały zarówno pod ziemią jak i na powierzchni. W Muzeum w Kopalni Soli znajdują się trzy główny typy: kierat polski, kierat saski i kierat węgierski.
Kłapeć - sześcienny blok solny odspojony od ociosu - czyli ściany wyrobiska.
Kopacze - górnicy wyrębujący bryły solne. Ich wysoki status społeczny potwierdzały zapisy Statutu Żupnego.
Kolonia „Niwa” - osiedle domów górniczych, zlokalizowany w Wieliczce. Ten niezwykle funkcjonalny projekt zrealizowano w latach 1908-1910, z myślą o wielickim personelu salinarnym niższego szczebla. Troska o pracowników kopalni wpisywała się w ogólnoeuropejską tendencję do zapewnienia prostym robotnikiem zaplecza socjalnego i godnych warunków życia.
Kleta – drewniana budowla stawiana nad szybami, zasłaniająca otwór szybowy i kierat konny. Stosowana do końca XIX wieku.
L
Liczak - deseczka z otworami do zaznaczania ilości wydobytej soli.
M
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka – narodowa instytucja kultury założona w 1951 roku z inicjatywy Alfonsa Długosza. Muzeum posiada podziemną Trasę Muzeum składającą się z 16 komór, którą można zwiedzić w cenie jednego biletu do kopalni soli, po przejściu trasy turystycznej. Cześć naziemna mieści się w średniowiecznym Zamku Żupnym.
N
Nosicze - dawni górnicy zatrudnieni przy przenoszeniu drobnej soli w plecakach i nieckach
P
Prasołowie - w dawnej Polsce kupcy zajmujący się sprzedażą soli. Często prasołowie organizowali się w cechy o dużym znaczeniu gospodarczym.
Płocha – górniczy „plecak” używany do transportu drobnej soli przez nosiczy
Pies węgierski – wózek do transportu poziomego, swą nazwę zawdzięcza charakterystycznemu dźwiękowi jaki wydobywał się podczas jazdy.
S
Statut Żup Krakowskich – ordynacja wydana w 1368 przez króla Kazimierza Wielkiego. Statut regulował zasady związane z wydobyciem i sprzedażą soli. Nadawał moc prawną starym, zwyczajowym normom oraz wprowadził nowe przepisy, które poprawiły funkcjonowanie żup i zwiększyły ich dochodowość.
Szczęść boże - tradycyjne górnicze pozdrowienie, stosowane również współcześnie
Szlafy - rodzaj drewnianych sanek do przewożenia urobku solnego - beczek z solą i bałwanów solnych
Szląg - rodzaj siodełka plecionego ze sznura, przymocowanego do liny, służącego dawniej do zjazdu górników do kopalni i wyjazdu na powierzchnię.
Szyb Regis – jedyny zachowany do dnia dzisiejszego średniowieczny szyb górniczy, zgłębiony na polecenie króla Kazimierza Wielkiego w 2. poł. XIV. Pierwotnie nad szybem wznosiła się drewniana kleta. W latach 1860-61 powstał murowany budynek, w którym mieściła się maszyna parowa. W tym samym czasie do szybu doprowadzono tory kolejowe. Obecny kształt to wynik przebudowy w stylu secesji z lat 1909-1912. Obecnie, po remoncie, nadszybie dostosowane jest do obsługi ruchu turystycznego.
Szyb Daniłowicza – zagłębiony w latach 1635-42 staraniem Jana Jakuba Daniłowicza podskarbiego wielkiego koronnego, późniejszego żupnika. Od 1874 roku obsługuje ruch turystyczny.
Święta Barbara - patronka dobrej śmierci, czcili ją górnicy, hutnicy, marynarze, rybacy, żołnierze, kamieniarze oraz więźniowie. Współcześnie św. Barbara najważniejszą patronką górników. W Wieliczce górnicy solni modlili się przede wszystkim do św. Kingi, św. Antoniego i św. Klemensa. Kult św. Barbary w Wieliczce szerzyli natomiast bednarze.
T
Trasa Muzeum – część Kopalni stanowiąca ekspozycję Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Można ją zobaczyć po przejściu trasy turystycznej, w ramach jednego biletu do kopalni i krótkiej przerwie. Składa się z 16 komór, położonych na głębokościach 135 metrów. Całość ekspozycji Muzeum udostępniona jest dla niepełnosprawnych.
Trasa Turystyczna - cześć zarządzana przez jedna z dwóch, obok Trasy Muzeum, wchodzących w skład podstawowego biletu do kopalni. Składa się z 20 komór, położonych na głębokościach od 64 do 135 metrów. Do najciekawszych komór należy kaplica św. Kingi.
Trybarze - (z niem. treiben, treiber = poganiać, poganiacz) - górnicy obsługujący konie w kopalni
W
Walacze – górnicy zajmujący się przetaczaniem bałwanów solnych. Do przetaczania używali specjalnych drewnianych drągów.
Z
Zamek Żupny – historyczna siedziba zarządu Żup Krakowskich, od końca XIII wieku do 1945 roku. Rozwój Zamku nastąpił za Kazimierza Wielkieg. Król gruntownie umocnił i rozbudował Zamek o nowe skrzydło. Za czasów władcy dochód z Żup, stanowił czwartą część budżetu państwa. W XVIII wieku wokół budowli urządzono ogród. Współcześnie w Zamku znajduje się zaliczana do najcenniejszych na świecie kolekcja solniczek. Zamek znajduje się na liście UNESCO.
Żupy Krakowskie – nazwa solnego przedsiębiorstwa królewskiego, obejmujące kopalnie soli Wieliczki i Bochni przynależne im warzelnie oraz całą infrastrukturę związaną z wydobyciem i przetwórstwem soli. Było jednym z najbardziej dochodowym i najdłużej działającym przedsiębiorstwem w dziejach Polski. W jego skład wchodziły kopalnie w Wieliczce i Bochni oraz warzelnie soli.
Żupnik - główny zarządca Żup Krakowskich, mianowany przez króla.
Żupa solna - dawne określenie kopalni soli
Bałwan solny - (łac. bankus, niem die Bank - ława, lada) blok solny w kształcie walca, główny produkt żup krakowskich od XIII do XIX wieku. Podłużny kształt ułatwiał transport ciężkich, solnych walców. Przetaczaniem trudniły się zespoły górników zwanych walaczami. Bałwany były zróżnicowane wagowo w zależności od celu sprzedaży i okresu. Bałwany krakowskie, to najbardziej popularny produkt przeznaczony na rynek krajowy, ważyły ponad 1000 kg. Bałwany oświęcimskie, droższe i mniejsze, przeznaczone na rynek zagraniczny. Transportowano je do składu soli w Oświęcimiu, a stamtąd na Śląsk, Morawy oraz Czechy. Bałwany słowackie, ważyły do ok. 600 kg, transportowano je po górzystych terenach, na Orawę na Słowacji. Bałwany szlacheckie, przeznaczono dla właścicieli ziemskich, kupowane po niższej cenie na mocy przywilejów nieszawskich.
Barty (niem. barten) paradna broń górnicza, wywodząca się z Saksonii. Początkowo - w XVII wieku - noszone były jako narzędzie pracy i oznaka statusu górników.. Stopniowo zaczęły się pojawiać także w rękach kierownictwa górniczego, a nawet książąt. Od początku XVIII wieku były zastrzeżone dla kopaczy (do których należały szyby) i najwyższych urzędników. Barty, podobnie jak laski górnicze były odznakami honorowymi, które były noszono przy uroczystych okazjach jako ozdoba i część stroju górników.
Boczkowski Feliks (1804-1855) - doktor medycyny, lekarz salinarny. Na podstawie wieloletnich badań zdrowia górników jako pierwszy zauważył, że panujący pod ziemią mikroklimat korzystnie wpływa na leczenie i funkcjonowanie układu oddechowego. Zainicjował powstanie nowoczesnych łazienek salinarnych. Wyniki badań opublikował O Wieliczce pod względem historyi naturalnej, dziejów i kąpieli, która jest pierwszą rozprawą naukową z zakresu lecznictwa solankowego.
Borlach Jan Gotfryd (1687-1768) - technik i geometra górniczy, administrator Żup Krakowskich. Urodzony w Dreźnie. Na terenie Saksonii odkrył solanki i uruchomił warzelnie soli, z tej racji nazywany „ojcem saskich salin”. Sprowadzony do Wieliczki wsławił się podźwignięciem z ruin nie tylko kopalni ale także miasta Wieliczki. Początkowo pełnił funkcje geometry (1717-24), a latach 1743-50 administratora Żup. Wzorując się na planach Marcina Germana opracował komplet map miasta Wieliczki i trzech poziomów kopalni. Borlach był również inicjatorem nowatorskich przedsięwzięć w dziedzinie eksploatacji, transportu, odwadniania, wentylacji i zabezpieczania wyrobisk. Jako pierwszy użył w pracach prochu strzelniczego oraz opracował i wprowadził instrukcję przeciwpożarową.
Bednarze - przedstawiciele tej profesji zajmowali się wytwarzaniem beczek. W Wieliczce byli ściśle związani z produkcją soli, pracowali także w podziemnych warsztatach. W kościele św. Klemensa, przebudowanym w czasach austriackich, cech bednarzy wielickich ufundował w 1857 roku obraz św. Barbary w ołtarzu głównym.
D
Długosz Alfons (ur. 1902, zm. 1975) - twórca i długoletni dyrektor Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, wizjoner, malarz, fotografik i nauczyciel. Studiował w berlińskiej Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego oraz na Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Przełom w jego życiu stanowił rok 1949, kiedy na skutek decyzji dyrekcji kopalni o zlikwidowaniu wielu zabytkowych komór, rozpoczął akcję ratowania zabytkowego podziemia. Zrobił dokumentację fotograficzną Kopalni gromadził pamiątki związane z historią soli. Przemierzał kilometry podziemnych wyrobisk w poszukiwaniu dawnych narzędzi, urządzeń i maszyn, kryształów solnych i skamielin. Z zebranych obiektów urządził pierwszą wystawę, otwartą 2 grudnia 1951 roku. Dzięki pozyskiwaniu kolejnych zabytków w 1966 roku powstała stała ekspozycja w zespole 14 komór. Zgromadzono tam wydobyte ze starych komór unikatowe maszyny i urządzenia górnicze, a także cenne mapy, obiekty archeologiczne i okazy geologiczne. Długosz był autorem rozpraw naukowych oraz monografii: Wieliczka Magnum Sal jako zabytek kultury materialnej. Zainicjował powstanie periodyku Studia i Materiały do Dziejów Żup Solnych w Polsce. Wykonał blisko 200 rysunków akwarel i obrazów olejnych.
F
Frochtarze (niem. Fracht, frocht - spław) – przedsiębiorcy zajmujący się spławem soli drogą wodną, na własnych statkach. Najpierw sól była transportowana z Wieliczki wozami do przystani w Kazimierzu, Mogile i Niepołomicach. Dalej transportowano ją Wisłą do królewskich składów solnych w Toruniu i Bydgoszczy. Sól spławiano zazwyczaj wiosną oraz jesienią, kiedy stan wód był wysoki. Transport w XVIII wieku spod Krakowa do Sandomierza trwał około tygodnia, a do podwarszawskiego Solca blisko dwa tygodnie. W Wieliczce do dziś zachowały się dwa okazałe pałace solnych kupców rodziny Przychockich i Konopków.
G
German Marcin (zm. Ok. 1655); geometra, sztygar szybu Regis w Wieliczce, autor najstarszych zachowanych map Wieliczki i kopalni. Prowadził pomiary, których efektem było wykonanie w latach 1636-38 map powierzchni miasta oraz trzech poziomów kopalni. W 1645 staraniem żupnika Adama Kazanowskiego mapy zostały wzbogacone pięknymi grafikami ilustrującymi prace górnicze, których autorem był Wilhelm Hondius. W Muzem w Kopalni Soli, znajduje duża, precyzyjnie wykonana makieta Wieliczki w skali 1:100 zrobiona na podstawie planów Germana.
H
Halit (gr. halos – sól, słony, oraz lithos – kamień) minerał znany i używany już od czasów starożytnych. Głównym składnikiem jest chlorek sodu - podstawowy składnik soli kuchennej.
K
Kaszt (z niem. kasten - skrzynie), drewniana podpora w kształcie filaru z układanych poziomo pni, zabezpieczająca strop wyrobiska.
Kieraty - drewniane maszyny wyciągowe stosowane w wielickiej kopalni od XV do XIX wieku. Przy jej pomocy wyciągano na powierzchnię bałwany solne oraz beczki z drobną solą. Maszyną poruszały 4 pary koni, wyciągając jednorazowo ładunek do 2 ton. Ilość wydobytej soli oznaczano na liczaku. Maszyny tego typu pracowały zarówno pod ziemią jak i na powierzchni. W Muzeum w Kopalni Soli znajdują się trzy główny typy: kierat polski, kierat saski i kierat węgierski.
Kłapeć - sześcienny blok solny odspojony od ociosu - czyli ściany wyrobiska.
Kopacze - górnicy wyrębujący bryły solne. Ich wysoki status społeczny potwierdzały zapisy Statutu Żupnego.
Kolonia „Niwa” - osiedle domów górniczych, zlokalizowany w Wieliczce. Ten niezwykle funkcjonalny projekt zrealizowano w latach 1908-1910, z myślą o wielickim personelu salinarnym niższego szczebla. Troska o pracowników kopalni wpisywała się w ogólnoeuropejską tendencję do zapewnienia prostym robotnikiem zaplecza socjalnego i godnych warunków życia.
Kleta – drewniana budowla stawiana nad szybami, zasłaniająca otwór szybowy i kierat konny. Stosowana do końca XIX wieku.
L
Liczak - deseczka z otworami do zaznaczania ilości wydobytej soli.
M
Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka – narodowa instytucja kultury założona w 1951 roku z inicjatywy Alfonsa Długosza. Muzeum posiada podziemną Trasę Muzeum składającą się z 16 komór, którą można zwiedzić w cenie jednego biletu do kopalni soli, po przejściu trasy turystycznej. Cześć naziemna mieści się w średniowiecznym Zamku Żupnym.
N
Nosicze - dawni górnicy zatrudnieni przy przenoszeniu drobnej soli w plecakach i nieckach
P
Prasołowie - w dawnej Polsce kupcy zajmujący się sprzedażą soli. Często prasołowie organizowali się w cechy o dużym znaczeniu gospodarczym.
Płocha – górniczy „plecak” używany do transportu drobnej soli przez nosiczy
Pies węgierski – wózek do transportu poziomego, swą nazwę zawdzięcza charakterystycznemu dźwiękowi jaki wydobywał się podczas jazdy.
S
Statut Żup Krakowskich – ordynacja wydana w 1368 przez króla Kazimierza Wielkiego. Statut regulował zasady związane z wydobyciem i sprzedażą soli. Nadawał moc prawną starym, zwyczajowym normom oraz wprowadził nowe przepisy, które poprawiły funkcjonowanie żup i zwiększyły ich dochodowość.
Szczęść boże - tradycyjne górnicze pozdrowienie, stosowane również współcześnie
Szlafy - rodzaj drewnianych sanek do przewożenia urobku solnego - beczek z solą i bałwanów solnych
Szląg - rodzaj siodełka plecionego ze sznura, przymocowanego do liny, służącego dawniej do zjazdu górników do kopalni i wyjazdu na powierzchnię.
Szyb Regis – jedyny zachowany do dnia dzisiejszego średniowieczny szyb górniczy, zgłębiony na polecenie króla Kazimierza Wielkiego w 2. poł. XIV. Pierwotnie nad szybem wznosiła się drewniana kleta. W latach 1860-61 powstał murowany budynek, w którym mieściła się maszyna parowa. W tym samym czasie do szybu doprowadzono tory kolejowe. Obecny kształt to wynik przebudowy w stylu secesji z lat 1909-1912. Obecnie, po remoncie, nadszybie dostosowane jest do obsługi ruchu turystycznego.
Szyb Daniłowicza – zagłębiony w latach 1635-42 staraniem Jana Jakuba Daniłowicza podskarbiego wielkiego koronnego, późniejszego żupnika. Od 1874 roku obsługuje ruch turystyczny.
Święta Barbara - patronka dobrej śmierci, czcili ją górnicy, hutnicy, marynarze, rybacy, żołnierze, kamieniarze oraz więźniowie. Współcześnie św. Barbara najważniejszą patronką górników. W Wieliczce górnicy solni modlili się przede wszystkim do św. Kingi, św. Antoniego i św. Klemensa. Kult św. Barbary w Wieliczce szerzyli natomiast bednarze.
T
Trasa Muzeum – część Kopalni stanowiąca ekspozycję Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka. Można ją zobaczyć po przejściu trasy turystycznej, w ramach jednego biletu do kopalni i krótkiej przerwie. Składa się z 16 komór, położonych na głębokościach 135 metrów. Całość ekspozycji Muzeum udostępniona jest dla niepełnosprawnych.
Trasa Turystyczna - cześć zarządzana przez jedna z dwóch, obok Trasy Muzeum, wchodzących w skład podstawowego biletu do kopalni. Składa się z 20 komór, położonych na głębokościach od 64 do 135 metrów. Do najciekawszych komór należy kaplica św. Kingi.
Trybarze - (z niem. treiben, treiber = poganiać, poganiacz) - górnicy obsługujący konie w kopalni
W
Walacze – górnicy zajmujący się przetaczaniem bałwanów solnych. Do przetaczania używali specjalnych drewnianych drągów.
Z
Zamek Żupny – historyczna siedziba zarządu Żup Krakowskich, od końca XIII wieku do 1945 roku. Rozwój Zamku nastąpił za Kazimierza Wielkieg. Król gruntownie umocnił i rozbudował Zamek o nowe skrzydło. Za czasów władcy dochód z Żup, stanowił czwartą część budżetu państwa. W XVIII wieku wokół budowli urządzono ogród. Współcześnie w Zamku znajduje się zaliczana do najcenniejszych na świecie kolekcja solniczek. Zamek znajduje się na liście UNESCO.
Żupy Krakowskie – nazwa solnego przedsiębiorstwa królewskiego, obejmujące kopalnie soli Wieliczki i Bochni przynależne im warzelnie oraz całą infrastrukturę związaną z wydobyciem i przetwórstwem soli. Było jednym z najbardziej dochodowym i najdłużej działającym przedsiębiorstwem w dziejach Polski. W jego skład wchodziły kopalnie w Wieliczce i Bochni oraz warzelnie soli.
Żupnik - główny zarządca Żup Krakowskich, mianowany przez króla.
Żupa solna - dawne określenie kopalni soli