Historia Zamku Żupnego w Wieliczce sięga końca XIII wieku. Kompleks powstał jako siedziba jednego z największych przedsiębiorstw w Europie – Żup Krakowskich – w skład którego wchodziły kopalnie w Wieliczce i Bochni. Zamek stanowił centrum codziennego życia pracowników wielickiej kopalni: z wieży zwoływano ich do pracy, zaś z jego magazynów wydzielano narzędzia oraz łój konieczny do oświetlania kopalnianych korytarzy. Tutaj górnicy otrzymywali również swoje wynagrodzenia, a także posiłki – w tzw. kuchni żupnej, która była pierwszym w Polsce zakładem żywienia zbiorowego. Ponadto w zamkowych pomieszczeniach mieścił się sąd, więzienie i kaplica, a także mieszkania najważniejszych żupnych urzędników. W czasach austriackich Zamek po raz pierwszy zaczął służyć turystom, tam bowiem sprzedawano bilety wstępu do kopalni soli.
Kompleks Zamku Żupnego składa się składa się z kilku obiektów pochodzących z różnych lat. Mowa tu o budynku środkowym, północnym i południowym, średniowiecznej baszcie, stanowiącej niegdyś fragment obwarowań Wieliczki, a także pozostałościach wspomnianej wcześniej kuchni żupnej oraz szybu górniczego z XIII wieku. Współcześnie Zamek Żupny, jako siedziba Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, stanowi miejsce ekspozycji wystaw stałych i czasowych, a także pracy badawczej i organizacyjnej. To właśnie w nim udostępniono zwiedzającym zaliczaną do najcenniejszych na świecie, kolekcję solniczek, złożoną z niezwykłych obiektów pochodzących z całego świata. W pomieszczeniach zamkowego archiwum zgromadzono bezcenny księgozbiór, archiwum salinarne oraz liczący ponad 3 tysiące obiektów zbiór kartograficzny. Co istotne, wspomniana dokumentacja powstała w znacznej mierze właśnie w Zamku Żupnym, jako owoc kilkusetletniego zarządzania Żupami Krakowskimi.