Kopalnia Soli na liście UNESCO

W przeszłości gdy kopalnia była jedynie zakładem przemysłowym, produkującym cenną sól nikomu nie myślał o tym, że kiedyś przestanie ją wydobywać i stanie się zabytkiem światowej klasy, uznanym przez międzynarodowe gremium. Długotrwała i żmudna praca muzealników nad ochroną, konserwacją i przechowywaniem cennych zbiorów techniki górniczej znacząco wpłynęła na zmianę myślenia o tym ważnym dla naszej kultury miejscu, które z zakładu produkcyjnego powoli przekształciło się w obiekt muzealno-turystyczny.

Niemała w tym rola pracowników Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, czynnie uczestniczących w pracach nad przygotowaniem dokumentacji do wpisu kopalni w dniu 8 września 1978 roku na pierwszą Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Należy zaznaczyć, że kopalnia znalazła się na liście w elitarnym gronie 12 obiektów, które eksperci z różnych krajów uznali za najbardziej wartościowe i cenne, godne miana zabytków światowej klasy. Warto przypomnieć okoliczności tego doniosłego wówczas faktu. Wpisanie kopalni na listę UNESCO było możliwe dzięki staraniom ówczesnego Ministerstwa Kultury i Sztuki oraz dlatego, że sprawnie i szybko zebrano potrzebne materiały, ustalając przy okazji kryteria oceny obiektów górniczych pod kątem ich zabytkowości i znaczenia dla światowego dziedzictwa. Bez tych ważnych działań tak wczesny wpis byłby nieosiągalny.


Wielicką dokumentację dla komitetu UNESCO przygotowywali pod kierunkiem prof. Antoniego Jodłowskiego – wówczas wicedyrektora Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka, pracownicy muzeum i kopalni. Cenna teczka ze wszystkimi dokumentami odnośnie wpisu jest w posiadaniu Muzeum po dziś dzień i stanowi właściwie jedyne materialne świadectwo naszej obecności w gronie najważniejszych zabytków świata. Jak wspominał prof. Jodłowski: ,"Do dziś nie mogę odżałować, że Wieliczka nie ma okazałego certyfikatu jakim honorowano wszystkie obiekty i miejsca, wpisywane na listę UNESCO. Mamy tylko tę niefektowną i skromną teczkę. To wszystko czym dysponujemy na potwierdzenie przynależności kopalni do światowego dziedzictwa kulturowego." Lecz ta mała teczka jest świadectwem wielkich rzeczy – zwłaszcza dużego zaangażowania i pasji w pracy nad tak ważnym przedsięwzięciem, którego efekty będą procentować długofalowo jeszcze wiele lat. 


Dziś na liście UNESCO znajduje się paręnaście Kopalń w różnych miejscach Świata. Zakwalifikowano je na podstawie wytycznych i kryteriów opracowanych po koniec lat 70. przy okazji wpisu wielickiej Kopalni. Jak wspominał prof. Antoni Jodłowski: "Wypracowanie takich zasad nie było łatwe. Kryteria obowiązujące w tym względzie dla obiektów architektonicznych lub dzieł sztuki są jasno określone, natomiast jeśli chodzi o obiekty przemysłowe był z tym problem. Dlatego ogromnie cieszy, że opracowane przez Muzeum kryteria oceny obiektów górniczych pod kątem ich zabytkowości i znaczenia dla światowego dziedzictwa kulturowego są od 1978 roku stosowane do oceny kopalń kandydujących do miana obiektów istotnych dla cywilizacji"  

To nie jedyny dowód, że w UNESCO doceniono to, co wypracowano pod koniec lat 70. Do Muzeum przesłano także projekty tworzonego wtedy od podstaw logotypu, z prośba o wyrażenie opinii. "To była ogromna satysfakcja, wybraliśmy znak niebieski na białym tle. Takie same były też wskazania innych miast biorących udział w sondzie i do dziś jest to symbol UNESCO" – wspominał po latach prof. Jodłowski.