Żupy Krakowskie – przedsiębiorstwo królewskie

Początki górniczej eksploatacji soli w Wieliczce i Bochni legenda łączy z osobą św. Kingi (1234-1292), toteż prezentację jednego z największych przedsiębiorstw produkcyjnych średniowiecznej Europy rozpoczyna wizerunek Świętej namalowany w 1892 r. przez Jana Matejkę.

Materiałem ilustracyjnym są m.in. dokument legata Idziego (ok. 1125 r., najstarszy wspominający o produkcji soli warzonej w Wieliczce), statut górniczy z 1368 r. , Opis Żupy z 1518 r., obrazy Jana Matejki: Św. Kinga i Zjazd do kopalni góromistrza S. Bethmana i żupnika A. Kościeleckiego w czasie pożaru w 1510 r., współczesna płaskorzeźba przedstawiająca Bolesława Wstydliwego wg Jana Matejki, przybory miernicze oraz modele wozów i statki rzeczne służące do transportu soli na powierzchni.

Na szczególną uwagę zasługuje komplet miedziorytów Wilhelma Hondiusa z najstarszymi planami kopalni z I poł. XVII w. ozdobionymi winietami – unikatowymi na skalę światową przedstawieniami prac górniczych na trzech poziomach kopalni i warzelniczych na powierzchni.

Przykładem arcydzieła wczesnorenesansowej sztuki złotniczej w Polsce jest róg Bractwa Kopaczy z 1534 r. ufundowany przez żupnika Seweryna Bonera. Symbolizuje bogactwo wielickiej kopalni i trud pracujących w niej górników.