Plan Wieliczki z roku 1785

fragment mapy
autor: Karol Franciszek Nicolaschy, czas powstania: 1785 r., miejsce powstania: Wieliczka, Polska, materiał: papier, tusz, akwarela, wymiary: wys. 102 cm x szer. 134 cm
 
Trzy w jednym
Na karcie został umieszczony plan miasta wraz z widokami i przekrojami kopalni.
 
Rozbudowany tytuł planu w języku niemieckim został umieszczony w ozdobnym kartuszu. Wyjaśnia on zakres informacji, jaki plan zawiera. Jest to rzut poziomy, przekrój podłużny oraz poprzeczny Salinarnego Górniczego Miasta Wieliczki w Królestwie Galicji wraz z jego oszańcowaniem i z graniczącymi częściami Sierczy i Lednicy, a także z niewielką częścią majątku Pawlikowice; ze wszystkimi znajdującymi się tam budynkami murowanymi i drewnianymi, ogrodami, łąkami, rolami, kletami nadszybowymi, ciekami wodnymi, stawami i zbiornikami wodnymi.
 
Ważniejsze obiekty w mieście zaznaczone są literami i opisane w legendzie umieszczonej na zwijającej się karcie, „przypiętej” do planu. Wśród zabudowy miasta można odnaleźć zarówno stare, zasypane już szyby, jak i istniejące klety szybowe, budynki salinarne, kościelne, folwarki i dwory z posiadłościami, a nawet zapadliska powierzchniowe.
Plan przedstawia zasadniczo zabudowę miasta istniejącą u kresu I Rzeczypospolitej, ale w granicach austriackich fortyfikacji, zbudowanych tuż po zajęciu Wieliczki przez zaborcę.
 
Panorama Wieliczki z końca XVIII w.
Na karcie, oprócz planu miasta, umieszczono także panoramę Wieliczki z końca XVIII wieku, zdominowaną przez budynki klet szybowych o charakterystycznych stożkowych dachach z zamkiem salinarnym, z nieistniejącą już wieżą nad Domem Pośród Żupy, gotyckim kościołem św. Klemensa, a w oddali drewnianym kościółkiem św. Sebastiana.
Autor nie ograniczył się tylko do tego, co widoczne było na powierzchni. Pod kletami narysowane zostały szyby o zróżnicowanej głębokości. Zadbał również o estetykę planu, z dużą starannością rozrysowując na karcie takie elementy jak: bordiury, ozdobne kartusze, legenda oraz skala.
 
Historia powstania mapy
Zachowała się informacja z 1782 r., w której Antoni Friedhuber otrzymał polecenie, aby wraz z innymi mierniczymi: Fleckhammer i Lebzelternem, sporządzić nowe mapy kopalni wielickiej w większej jak dotąd skali, z opisaniem wszelkich nazw, ponieważ mapy z 1773 r. nie odpowiadały już faktycznemu stanowi kopalni. Plan został wykonany w latach 1784 i 1785 r. przez Karola Franciszka Nicolaschy’ego oraz Jozefa Fleckhammera von Aystatten i rozrysowany na dużych brulionach w wielkiej podziałce w obecności markszajdra Antoniego Friedhubera, a następnie zmniejszony trzykrotnie do wersji obecnej i wyrysowany na czysto przez Karola Franciszka Nicolaschy’ego, c.k. adiunkta miernictwa Saliny Bocheńskiej.
Ta pierwsza, starsza i bardziej dokładna mapa Wieliczki także jest przechowywana w Zbiorze Kartograficznym Muzeum Żup Krakowskich. Jest ona największym i  najdokładniejszym planem miasta.
 
Austriacka twierdza polowa
Autor mapy, opisując granice interesującego go obszaru, wspomina o oszańcowaniu Wieliczki. Chodzi tu o austriacką twierdzę polową zbudowaną w 1779 r. Wkrótce po I rozbiorze Austriacy, obawiając się interwencji polsko-pruskiej, postanowili ufortyfikować miasto dostarczające im znacznych dochodów z soli. W krótkim czasie wokół Wieliczki powstały ziemne umocnienia: reduty i flesze połączone wałem z fosą. Usypany wtedy obwód fortyfikacyjny twierdzy stał się granicą miasta. Prawdopodobnie w czasie powstania mapy, wojsko porzuciło już swoje umocnienia (obszar jednej z fleszy zaznaczony jest jako orne pole), ale przebieg umocnień jest na mapie szczegółowo rozrysowany.
 
Drewniane wieżowe piorunochrony
Na planie miasta, jak również na przekroju, widać drewniane wieże (Wetter Ableiter) umieszczone na wzgórzach otaczających Wieliczkę. To dawne piorunochrony, unikalne rozwiązanie, które miało ściągać wyładowania elektryczne chroniąc zabudowę miasta oraz kopalni przed pożarami. Ostatecznie popularność zyskały piorunochrony montowane na budynkach wynalezione przez  Amerykanina Beniamina Franklina w poł. XVIII wieku.

Kolekcja map wielickiego Muzeum
Wielickie Muzeum posiada duży zbiór kartograficzny liczący ok. 4 200 map i planów. Zdecydowana większość przedstawia wielicką kopalnię, ale także miasto, jego fragmenty lub poszczególne budynki. Najstarsze mapy kopalni, to plany Marcina Germana oraz wykonane na ich podstawie miedzioryty Wilhelma Hondiusa, pochodzące z 1. poł. XVII w.