Górnicze nakrycia głowy

Kopalnia Soli, hełm i kapelusz górnika
Górniczy stan łatwo rozpoznać dzięki charakterystycznym mundurom. Ten uroczysty i bardzo charakterystyczny strój nie był jednak używany na co dzień. Dlatego ważne jest, by rozróżnić mundur od ubioru roboczego – który nie skupiał badaczy i nie doczekał się osobnego opracowania.
Najstarsze przedstawienia górników solnych w stroju roboczym odnajdujemy w dokumencie królewskim dla Wieliczki z 1609 roku, jak również na winietach Wilhelma Hondiusa, zdobiących mapy kopalni z roku 1645. Na podstawie źródeł określono, że ubiór składał się z kaftana z kapturem, czasem oddzielnej pelerynki z kapturem, spodni, butów, skóry górniczej i nakolanników.

Górniczy ubiór nie ulegał radykalnym zmianom przez długi czas. Odzież zarówno dawniej jak i dziś miała na celu ochronę ciała górnika od nieprzyjemnych i niebezpiecznych warunków pracy, musiała też być dostosowana krojem do pracy w kopalni. W XIX wieku górnicy pracowali w ubraniach będących kontynuacją wcześniejszych ubiorów. Strój wykorzystywany do pracy był najczęściej elementem prywatnej garderoby górnika. Wyjątek stanowiły wybrane grupy robotnicze, dla których zakupywano dwuczęściowe, drelichowe ubrania. Jednak nakrycia głowy w dalszym ciągu miały charakter podstawowy. Kaptury zostały zastąpione przez kapelusze. W XIX wieku za nakrycia głowy służyły kapelusze, początkowo były bez ronda, pogrubione u szczytu kilkoma warstwami filcu, który był materiałem sztywnym i zapewniał pewną formę ochrony.

Niestety nie zachowało się ich zbyt dużo. Obiekty tego typu stanowią zatem cenny materiał źródłowy. Natomiast problem górniczej odzieży ochronnej, która realnie chroniłaby górników w trakcie pracy, został rozwiązany dopiero w XX wieku. Hełmy skórzane używane były już na terenie Niemiec od końca XIX wieku. W Wieliczce zostały wprowadzone podczas okupacji niemieckiej i były używane do lat 70. XX wieku. ich następcami od 2. poł. lat 70. XX wieku były kaski plastikowe. Początkowo wytwarzano je z bakelitu, pierwszego syntetycznego tworzywa sztucznego, wynalezionego na początku XX wieku.