Wieliczka miasto parków i sadów
Atrakcją Wieliczki od niepamiętnych czasów były sady i ogrody. Jak wspominał Franciszek Widomski wybitnie ogrodowy charakter miasta porównywali przyjezdni z Wenecją, mówiąc, że brakuje tu jedynie weneckich kanałów z gondolami.
Ogrodnictwo kwitło w Wieliczce już w XIV w. zaszczepione przez benedyktynów. Rozwijali go również koloniści niemieccy, a następnie za sprawą Włochów, a szczególnie królowej Bony udoskonaliła się hodowla drzew owocowych i warzywnictwo. Dzięki rozwiniętej gospodarce sadowniczo-warzywniczej Wieliczka w połowie XIX w. stała się dostawcą owoców do pobliskiego Krakowa, a także do Warszawy
W 1564 r. założono w mieście pierwszy park, a właściwie sad przy Zamku Żupnym. Pierwotnie miał on jedynie oddzielać zabudowania zamkowe od budynków mieszczańskich i tym samym chronić je od ewentualnych pożarów. Ogród wielokrotnie zmieniał swój wygląd. Na początku XVIII w. sad przekształcono w ogród kwaterowy w typie włoskim. Poszerzono go później w kierunku południowym o taras tzw. „ogród wyższy”. Tak przetrwał ponad 100 lat. Przed 1842r. wprowadzono kompozycję krajobrazową, a w 1861 przy- wrócono układ kwaterowy, by ponownie przekształcić go w kompozycję swobodną, jednak z wyłączeniem „ogrodu wyższego”. Od 1898 r. zaznaczył się układ cztero-kwaterowy z centralnym klombem. Ogród posiadał wydzieloną część do uprawy warzyw dla potrzeb kuchni żupnej, cieplarnię, którą użytkowali kolejni naczelnicy salin oraz piwnicę-chłodnię.
W XVII w. powstał kolejny ogród przyklasztorny. Usytuowano go po południowej stronie posesji klasztornej na spadzistym terenie. Wielokrotnie się zmieniał układ kwa- ter wyznaczonych przez drzewa owocowe oraz warzyw- niki. W ogrodzie były dwie studnie, staw rybny, altana, ławki do siedzenia, oranżeria oraz mały domek – łaźnia klasztorna. W 1859 r. z uwagi na budowę kolei żelaznej dyrekcja salinarna zabrała spory kawałek południowej części ogrodu. W zamian za to skarb salinarny odstąpił klasztorowi kawałek ziemi od ulicy aż do toru kolejowe- go po stronie zachodniej muru, a w 1888 r. ogród powiększył się w kierunku wschodnim o tereny zakupione od karmelitanek bosych.
W latach 1837-38 założono w mieście krajobrazowy park miejski w typie angielskim „Volksgarden”. Założono go na gruntach miejskich, pomiędzy Turówką a Nowym Światem, na brzegu rzeki Srawy. Park nazwano od nazwiska starosty Berndta „Berndtówką” (obecnie park im. A. Mickiewicza). Powstanie tego parku związane było z otwarciem Zakładu Kąpielowego. Na terenie parku znajdował się staw o nieregularnych liniach brzegowych, na którym utworzono sztuczną wyspę. Staw posiadał przystań dla łodzi. W 1903 r. ustawiono w nim pomnik A. Mickiewicza, dłuta Tadeusza Błotnickiego. Otoczenie pomnika obsadzono drzewami egzotycznymi. Park posiadał aleję kasztanową, 2 boiska, kopiec oraz „błędną drogę” czyli labirynt ścieżek przeznaczonych dla dzieci. Spacerującym w ogrodzie przygrywała orkiestra salinarna. Tutaj też publiczne popisy gimnastyczne dawało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”.
W tym samym okresie założono przy wspomnianym wcześniej Zakładzie Kąpielowym Park Zdrojowy o kompozycji krajobrazowej. Po roku 1852 zagospodarowano go jako otoczenie szkoły. Władze gminne wyraziły zamiar przejęcia tego ogrodu i przeznaczenie go na ogród publiczny. Po interwencji dyrektora Duchowicza ogród pozostał przy szkole. Wg planu posiadał on miejsce dla gimnastyki, trawnik, kwiaty ozdobne, siewnik nasion, szkółkę owocową, drzewka owocowe, drzewka leśne, zioła lekarskie i farbiarskie, warzywa, krzewy, zboża, rośliny olejne i niektóre pastewne.
W 1873 r. w ramach zagospodarowania otoczenia szybu cesarza Elżbiety, na terenie tzw. „Pola Elżbiety” założono kolejny park o kompozycji krajobrazowej, ze sztucznie spiętrzonym stawem. Nazwano go parkiem cesarza Elżbiety, obecnie św. Kingi. W parku tym znajdują się trzy domy pracowników kopalni, usytuowane przy owalnie biegnącej alei.
Druga połowa XIX w. przyniosła zmiany w wyglądzie Rynku Dolnego. Po likwidacji szybu Wodna Góra, a było to w 1869 r. założono zieleniec na skarpie poniżej zamku. Teren ten został ogrodzony murkiem z żelaznymi, ładnie wygiętymi sztachetami. W latach 30. XX w. zaczęto zakładać zieleniec na Placu Sobieskiego i częściowo Placu Kościuszki, który ostatecznie stał się skwerem dopiero po II wojnie światowej.
O estetyczny wygląd miasta troszczyło się założone w 1907 r. przez Teodora Popiołka (dyrektora młyna miejskiego) Towarzystwo Upiększania Miasta, które w 1958 r. zmieniło nazwę na Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Wieliczki. Dzięki niemu został ufundowany pomnik A. Mickiewicza, który pierwotnie stanął w parku miejskim, a następnie przeniesiono go na Plac Kościuszki.
W 1564 r. założono w mieście pierwszy park, a właściwie sad przy Zamku Żupnym. Pierwotnie miał on jedynie oddzielać zabudowania zamkowe od budynków mieszczańskich i tym samym chronić je od ewentualnych pożarów. Ogród wielokrotnie zmieniał swój wygląd. Na początku XVIII w. sad przekształcono w ogród kwaterowy w typie włoskim. Poszerzono go później w kierunku południowym o taras tzw. „ogród wyższy”. Tak przetrwał ponad 100 lat. Przed 1842r. wprowadzono kompozycję krajobrazową, a w 1861 przy- wrócono układ kwaterowy, by ponownie przekształcić go w kompozycję swobodną, jednak z wyłączeniem „ogrodu wyższego”. Od 1898 r. zaznaczył się układ cztero-kwaterowy z centralnym klombem. Ogród posiadał wydzieloną część do uprawy warzyw dla potrzeb kuchni żupnej, cieplarnię, którą użytkowali kolejni naczelnicy salin oraz piwnicę-chłodnię.
W XVII w. powstał kolejny ogród przyklasztorny. Usytuowano go po południowej stronie posesji klasztornej na spadzistym terenie. Wielokrotnie się zmieniał układ kwa- ter wyznaczonych przez drzewa owocowe oraz warzyw- niki. W ogrodzie były dwie studnie, staw rybny, altana, ławki do siedzenia, oranżeria oraz mały domek – łaźnia klasztorna. W 1859 r. z uwagi na budowę kolei żelaznej dyrekcja salinarna zabrała spory kawałek południowej części ogrodu. W zamian za to skarb salinarny odstąpił klasztorowi kawałek ziemi od ulicy aż do toru kolejowe- go po stronie zachodniej muru, a w 1888 r. ogród powiększył się w kierunku wschodnim o tereny zakupione od karmelitanek bosych.
W latach 1837-38 założono w mieście krajobrazowy park miejski w typie angielskim „Volksgarden”. Założono go na gruntach miejskich, pomiędzy Turówką a Nowym Światem, na brzegu rzeki Srawy. Park nazwano od nazwiska starosty Berndta „Berndtówką” (obecnie park im. A. Mickiewicza). Powstanie tego parku związane było z otwarciem Zakładu Kąpielowego. Na terenie parku znajdował się staw o nieregularnych liniach brzegowych, na którym utworzono sztuczną wyspę. Staw posiadał przystań dla łodzi. W 1903 r. ustawiono w nim pomnik A. Mickiewicza, dłuta Tadeusza Błotnickiego. Otoczenie pomnika obsadzono drzewami egzotycznymi. Park posiadał aleję kasztanową, 2 boiska, kopiec oraz „błędną drogę” czyli labirynt ścieżek przeznaczonych dla dzieci. Spacerującym w ogrodzie przygrywała orkiestra salinarna. Tutaj też publiczne popisy gimnastyczne dawało Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”.
W tym samym okresie założono przy wspomnianym wcześniej Zakładzie Kąpielowym Park Zdrojowy o kompozycji krajobrazowej. Po roku 1852 zagospodarowano go jako otoczenie szkoły. Władze gminne wyraziły zamiar przejęcia tego ogrodu i przeznaczenie go na ogród publiczny. Po interwencji dyrektora Duchowicza ogród pozostał przy szkole. Wg planu posiadał on miejsce dla gimnastyki, trawnik, kwiaty ozdobne, siewnik nasion, szkółkę owocową, drzewka owocowe, drzewka leśne, zioła lekarskie i farbiarskie, warzywa, krzewy, zboża, rośliny olejne i niektóre pastewne.
W 1873 r. w ramach zagospodarowania otoczenia szybu cesarza Elżbiety, na terenie tzw. „Pola Elżbiety” założono kolejny park o kompozycji krajobrazowej, ze sztucznie spiętrzonym stawem. Nazwano go parkiem cesarza Elżbiety, obecnie św. Kingi. W parku tym znajdują się trzy domy pracowników kopalni, usytuowane przy owalnie biegnącej alei.
Druga połowa XIX w. przyniosła zmiany w wyglądzie Rynku Dolnego. Po likwidacji szybu Wodna Góra, a było to w 1869 r. założono zieleniec na skarpie poniżej zamku. Teren ten został ogrodzony murkiem z żelaznymi, ładnie wygiętymi sztachetami. W latach 30. XX w. zaczęto zakładać zieleniec na Placu Sobieskiego i częściowo Placu Kościuszki, który ostatecznie stał się skwerem dopiero po II wojnie światowej.
O estetyczny wygląd miasta troszczyło się założone w 1907 r. przez Teodora Popiołka (dyrektora młyna miejskiego) Towarzystwo Upiększania Miasta, które w 1958 r. zmieniło nazwę na Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Wieliczki. Dzięki niemu został ufundowany pomnik A. Mickiewicza, który pierwotnie stanął w parku miejskim, a następnie przeniesiono go na Plac Kościuszki.
