Bałwan solny

Podstawowa metoda urabiania złoża solnego w wielickiej kopalni polegała na odrywaniu bloków, z których formowano bryły o kształcie beczkowatym – bałwany. Był to główny produkt żup krakowskich od 2. poł. XIII wieku do 1876 roku. Podłużny kształt ułatwiał transport bardzo ciężkich solnych walców. Przetaczaniem bałwanów trudniły się zespoły górników zwanych walaczami, pomagających sobie przy tym mocnymi drągami. O bałwanach w kopalni wielickiej dowiadujemy się po raz pierwszy z aktu lokacji miasta Wieliczki, nadanego w 1290 roku.
Bałwany były zróżnicowane wagowo w zależności od celu sprzedaży i okresu. Bałwany krakowskie,  to najbardziej popularny produkt przeznaczony na rynek krajowy, ważyły ponad 1000 kg. Bałwany oświęcimskie, droższe i mniejsze, przeznaczone na rynek zagraniczny. Transportowano je do składu soli w Oświęcimiu, a stamtąd na Śląsk, Morawy oraz Czechy. Bałwany słowackie, ważyły do ok. 600 kg, transportowano je po górzystych terenach, na Orawę na Słowacji. Bałwany szlacheckie, przeznaczono dla właścicieli ziemskich, kupowane po niższej cenie na mocy przywilejów nieszawskich.

W XIV wieku żupa wielicka produkowała na sprzedaż trzy rodzaje bałwanów: krakowskie, oświęcimskie i słowackie, w wieku XVII zaś już 9 rodzajów, charakteryzujących się znaczną wagą, od ok. 1000 do 2000 kg.